નવીદિલ્હી : ફિલ્મ ‘ધ કાશ્મીર ફાઇલ્સ‘એ ૧૯૯૦ના દાયકામાં કાશ્મીરી પંડિતોના હિજરત અને પુનઃસ્થાપનનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો, વિવેક અગ્નિહોત્રીની આ ફિલ્મે સમગ્ર દેશમાં હલચલ મચાવી હતી. દરમિયાન, સામાજીક કાર્યકર્તા પ્રફુલ્લ શારદાએ એક RTI દાખલ કરી હતી, જેમાં સ્થળાંતરિત કાશ્મીરી પંડિતોની સંખ્યા અને સ્થિતિ વિશે કેટલીક માહિતી આપવામાં આવી હતી.
આરટીઆઈમાં મળેલા જવાબ મુજબ સ્થળાંતર દરમિયાન ૬૦ હજારથી વધુ લોકોએ કાશ્મીર છોડી દીધું હતું. આમાંના મોટાભાગના લોકો જમ્મુમાં સ્થાયી થયા હતા, જ્યારે કેટલાક લોકો દિલ્હીના નેશનલ કેપિટલ રિજન એટલે કે દ્ગઝ્રઇમાં હિજરત થયા હતા.
તે જ સમયે, બાકીના લોકો આજીવિકા અને રહેવાની જગ્યાની શોધમાં જુદા જુદા રાજ્યોમાં ગયા. આરટીઆઈ દ્વારા પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર કુલ ૪૪,૮૩૭ નોંધાયેલા લોકો સ્થળાંતરીત થઈને જમ્મુમાં સ્થાયી થયા છે, જ્યારે ૧૯,૩૩૮ સ્થળાંતર કરનારા હવે દિલ્હી-એનસીઆરમાં રહે છે. બાકીના ૧,૯૯૫ સ્થળાંતર કરનારા દેશના વિવિધ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં સ્થાયી થયા છે. આરટીઆઈ ડેટા દર્શાવે છે કે દેશના વિવિધ ભાગોમાં કુલ ૬૬,૧૭૦ નોંધાયેલા હિજરતોનું પુનઃસ્થાપન કરવામાં આવ્યું હતું.
કેન્દ્ર સરકારે ૨૦૨૦ દરમિયાન લોકસભામાં જણાવ્યું હતું કે ૧૯૯૦ના દાયકામાં કુલ ૬૪,૯૫૧ કાશ્મીરી પંડિતોએ કાશ્મીર ખીણ પ્રદેશમાંથી હિજરત થયા હતા. તેમાંથી ૪૩,૬૧૮ લોકો જમ્મુમાં, ૧૯,૩૩૮ લોકો દિલ્હીમાં અને ૧૯૯૫ લોકો અલગ-અલગ રાજ્યોમાં રહે છે. હિજરત થયેલા લોકો સાથે તેમના જ દેશમાં શરણાર્થીઓ જેવો વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો. શારદા કહે છે, ‘તે ખૂબ જ દુઃખદ છે કે કાશ્મીરી પંડિતો સાથે તેમની જ માતૃભૂમિમાં શરણાર્થીઓ જેવો વ્યવહાર કરવામાં આવે છે.
માત્ર કાશ્મીરી પંડિત હોવાને કારણે તેઓ ખૂબ જ આટલી મોટી કિંમત ચૂકવવી પડી
હિજરતના સમયગાળા દરમિયાન રાજ્ય કે કેન્દ્ર સરકારે સ્થળાંતર કરનારાઓને મદદ ન કરી. છેલ્લા ૨૩ વર્ષોમાં દેશના કોઈપણ રાજકીય પક્ષે આપણા પોતાના કાશ્મીરી પંડિતોને કાશ્મીર ઘાટીમાં પુનઃસ્થાપિત કરવામાં મદદ કરી નથી. તેઓને શરણાર્થી શિબિરોમાં રહેવા અથવા ફટકતી જીંદગી જીવવા ફરજ પાડવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન તેમને સરકારી અધિકારીઓ તરફથી પણ કોઈ મદદ મળી ન હતી. સરકાર પાસે કાશ્મીરી પંડિતોની ચોક્કસ સંખ્યા અને તેમની વર્તમાન પરિસ્થિતિ વિશે કોઈ સ્પષ્ટ માહિતી નથી. હકીકતમાં આરટીઆઈના જવાબમાં સરકારી દસ્તાવેજો અલગ-અલગ તથ્યો અને આંકડાઓ રજુ કર્યા છે.
કેન્દ્રનો દાવો છે કે કાશ્મીરી પંડિતોની મદદ માટે તેમણે ઘણી યોજનાઓ ચલાવવામાં આવી હતી. ૨૦૨૦ દરમિયાન કેન્દ્ર સરકારના જવાબ અને લોકસભામાં આરટીઆઈ અનુસાર કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા કાશ્મીરી સ્થળાંતર કરનારાઓના પુનર્વસન અને સહાય માટે ઘણી યોજનાઓ ચલાવવામાં આવી રહી છે. આ તમામ યોજનાઓ માટે વડાપ્રધાન વિકાસ પેકેજ ૨૦૧૫ હેઠળ બજેટમાં બહાર પાડવામાં આવી હતી. કેન્દ્ર અને જમ્મુ-કાશ્મીર સરકાર દ્વારા કુલ ૬૦૦૦ નોકરીઓને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. ૨૦૦૮ દરમિયાન પ્રથમ તબક્કામાં ૩૦૦૦ નોકરીઓ મંજૂર કરવામાં આવી હતી, જેમાં ૨૦૧૯ સુધી ૨૯૦૫ જગ્યાઓ ભરવામાં આવી છે.
દરમિયાન, આવી ૩૦૦૦ વધારાની નોકરીઓ માટે રૂ. ૧૦૮૦ કરોડનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો હતો. લોકસભામાં એક પ્રશ્નના જવાબમાં સરકારે દાવો કર્યો હતો કે ૧,૭૮૧ પદો માટેની પસંદગી પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ ગઈ છે, જ્યારે ૬૦૪ ઉમેદવારો નોકરીમાં છે. સરકારના જવાબ મુજબ આ ડેટા ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૦નો છે.
Other News : પ્રાચીન વસ્તુઓનું નિરીક્ષણ બાદ ઓસ્ટ્રેલિયાથી ભારત ૨૯ દુર્લભ મૂર્તિઓ પરત લાવવામાં આવી
