અમારા ડ્રોઇંગરૂમમાં સૌથી મોટો કચરો વિચારોનો હતો, જેનો ઉપયોગ અમે કદી કર્યો નહોતો. ઓનેસ્ટલી, કેટલાક વિચારો તો વપરાયા વિનાના પડી રહ્યા હતા અને બ્રાન્ડ-ન્યૂ વિચારો કોઈ કામમાં આવે એવા નહોતા. ફાલતુ આઇડિયાઓનો કચરો અમે એકબીજા ઉપર ચોક્કસ ઢોળતા હતા. એમ નહીં કે, ‘આ માણસ બકવાસ કરે છે તો એના સજેશનને બદલે એને ઉપાડીને ઘરની બહાર ફેંકી દઈએ.’ આવા વિચારો ઘરના બધાને ખાસ તો, મારા માટે આવતા. મારી પોતાની માલિકીની વિચારોની એક મોટી ફેક્ટરી છે, પણ માલ વેચાતો નથી. ઉત્પાદન થતું હોય તો ફેક્ટરી ચાલે, એવું ઘણા કહે છે. ઘરમાં કોઈ પણ ફેરફાર માટે હું સૂચન કરું તો, બધા હસી પડવાને બદલે કેમ જાણે બધાને એકસામટી વોમિટ થવાની હોય, એવાં મોઢાં કરતાં.
– હકી, આખો ડ્રોઇંગરૂમ રેલવે સ્ટેશનના પ્લેટફોર્મ જેવો ગંધારો પડ્યો છે. એને 3-4 વર્ષમાં એક વાર તો સાફ કરવો જોઈએ.
– ગૂડ જોક! તો કરી નાખો.
આ અમારા ફેમિલીની ઓનેસ્ટી છે કે, અમને અમારા પોતાના કરતાં બીજાઓની કર્મશીલતા ઉપર વધુ વિશ્વાસ.
ઘરમાં બધા કામ એકબીજાને સોંપતા. રૂમ બગડવાની શરૂઆત વહેલી સવારથી થાય. બ્રશ અમે લોકો બાલ્કનીમાં ઊભાં ઊભાં કરીએ. એટલિસ્ટ, જોનારાઓમાં એટલી તો છાપ પડે કે, આ લોકો બ્રશ રોજ કરે છે. વળી, સમાજને તમે બ્રશ કરતા હો એ બતાવી શકો, નહાતા-ધોતા હો એ ન બતાવાય. સૂઉં કિયો છો, પણ ટૂથપેસ્ટનાં સફેદ ટીપાં બાલ્કનીથી બાથરૂમ સુધી ટપક્યાં હોય. બાલ્કની પાસે કોઈ રાહગીર રસ્તો પૂછે કે, ‘વોશ બેસિન જવાનો રસ્તો બતાવશો?’ તો સ્માઇલ સાથે જવાબ મળે, ‘આ ટપકે ટપકે ચાલ્યા જાઓ!’
એવું નથી અમે સાલા ગંધારાઓ છીએ. ચોખ્ખાઈમાં તો બહુ માનીએ, પણ એ ચોખ્ખાઈની જવાબદારી ઘરમાં બીજા બધાની છે, અમારી નહીં! નાહ્યા પછી (આ કોઈ જાહેરાત નથી કે, ઘરમાં અમે બધા રોજ નહાઈએ છીએ! હા, એકાદ મહિનો આળસમાં રહી પણ જતો હશે.) ભીનો ટુવાલ સામાન્ય રીતે તો બાલ્કનીની બહાર તાર ઉપર સૂકવવો જોઈએ. અમારા ખાનદાનમાં લશ્કરી શિસ્ત નથી. તાજા તાજા નહાઈને આવ્યા પછી જ્યાં પહેલો હાથ અડે, ત્યાં ટુવાલ મૂકી દેવાનો, પછી એ સોફા હોય કે દાદીમાનું માથું હોય! કરુણા ત્યારે આવે જ્યારે હોય ઉતાવળ અને ટુવાલ મળે નહીં. રોજ ટુવાલ મૂકવાની એક જગ્યા નક્કી ન હોય! અમારા ટુવાલો તો કિચનના પ્લેટફોર્મ ઉપરેય પડ્યા હોય. એક્ચ્યુઅલી, આપણામાં કેવું હોય છે કે, ટુવાલ ન મળે તો વાઇફની સાડી કે બારીના પરદા કાઢીને શરીર ન લુછાય. આમાં તો ટુવાલ જ જોઈએ. ઉતાવળ હોય ને ટુવાલ મળતો ન હોય ત્યારે બાજુવાળા પડોસી પાસે મંગાય પણ નહીં કે, ‘જરા તમારો ટુવાલ આપો ને. વાપરીને પાછો આપી દઈશું. અમારો વપરાઈને ભીનો પડ્યો છે, એવું હોય તો કાલે અમારો લઈ જાજો.’ વ્યવહારમાં રહેવું પડે!
આવા બધા વેરણછેરણોને કારણે ઘરમાં ચાલવા માટે અમારે ટ્રાફિકના નિયમો પાળવા પડે છે, અર્થાત્ હાલતાં-ચાલતાં કોઈ ગોથું ન ખાઈ જાય માટે અમારે ડ્રોઇંગરૂમમાંથી બેડરૂમ તરફ વળવું હોય તો હાથ બતાવીને જ વળવાનું. ઘરમાં તો રેડ સિગ્નલો ક્યાંથી કાઢવા છતાં દાદાજીની સવારી આવતી હોય ત્યારે ઘરનો પૂરો ટ્રાફિક રોકાઈ જાય. એય પાછા હખણા ન રહે. ઉંમર અને આંખોના બહાને રસ્તામાં પડેલી ચાર-પાંચ ચીજો ઠેબે ચઢાવતા આવે. (આ બહાને, અનેક વાર એમણે દાદીને ખદેડ્યા છે. દાદી પગના વામાંથી માંડ રિપેર થઈ હોય ને ડોહા એકાદ વાર તો એને ફરી ઠેબે ચઢાવે જ.) અધૂરામાં પૂરું, દાદીને શક છે કે, ડોહો મંદિરમાં કોઈ ડોસીના લફરામાં છે, એટલે એમને એકલા બહાર જવા દેતા નથી. એવુંય નથી કે, કાકા કોરાધાકોડ રહે એવા છે. એમના જમાનામાં જ નહીં, એ તો આજેય હખણા રહેતા નથી. (આખરે અમારા સંસ્કાર જ એમનામાં આવ્યા હોય ને?) આમ તો, ઘરનો માલિક હું કહેવાઉં, એટલે વાઇફને ડરતાં ડરતાંય ધમકાઉં કે, ‘ડ્રોઇંગરૂમમાં આટલું બધું વેરણછેરણ પડ્યું છે, એ સારું લાગે છે. ચલ, બધું સાફ કરવા માંડ!’ અલબત્ત, આ બધું હું મનમાં બોલતો હોઉં. રૂમની વચ્ચે પડેલા ટેબલ ઉપર પગ લાંબા કરીને એ ‘શિવમહિમ્નસ્તોત્ર’ વાંચતી હોય, એટલે મારાથી કાંઈ બોલાય પણ નહીં, પણ મારામાં સ્વાવલંબનના સંસ્કારો ફાધરમાંથી આવ્યા હતા. એ પણ મધર લાંબા ટાંટિયા કરીને બેઠાં હોય ત્યારે ઘરનાં કચરા-પોતાં કરી નાખે. મને સ્વચ્છતા બહુ ગમે અને રૂમ સાફ કરવામાં માસ્ટરી ખરી. અનેક વાર પડોસીઓએ ઓફર મૂકી છે કે, ‘અમારે ત્યાં પાંચ જ રૂમ છે ને ખાલી કચરા-પોતાં જ કરાવવા છે. તમે આવશો? અમારા ગણપત કરતાં તમને થોડું વધારે આલીશું!’
તારી જાતનો ગણપત! સાલું, મારા એ દિવસો આવ્યા છે, પણ મૂળ શું કે, હું અભિમાની નહીં, એટલે બાજુવાળીને ત્યાં ક્યારેક કચરા-પોતાં મારવા જઈ આવું. (વાઇફને તો એટલી જ ખબર હોય ને કે, એ કચરા-પોતાં મારવા ગયા છે!) હાલમાં ‘આવા’ કચરા-પોતાં મારવાનાં આઠેક ઘરો મળ્યાં છે!
એમ કહેવાય છે કે, ડ્રોઇંગરૂમની સ્વચ્છતા તમારા પરિવારનો આયનો છે. પેલા દોઢડાહ્યા આધ્યાત્મિકતાવાળા પાછા એવું કહેશે, ‘સ્વચ્છ ઘર સ્વચ્છ મનની નિશાની છે.’ આમાં મન અને ઘરની સરખામણી કેવી રીતે આવે? આમાં જ નહીં, કોઈ કશામાં મનની સરખામણી ક્યાંથી આવે? ઘણા ચાંપલા વિદ્વાનોએ કહ્યું છે, ‘મન મર્કટ જેવું, એટલે વાંદરા જેવું છે.’ તારી ભલી થાય ચમના, એક-બે ચીજ મળતી આવી, એટલે સીધા વાંદરા સાથે સરખામણી કેવી રીતે આવે? યુ સી, મન સાફ ઘણાનાં હોય છે, પણ ઘણા વાંદરા સાફ નથી હોતા. આગળ-પાછળથી જુઓ તો વાંદરા તો બહુ ગંદા હોય છે. માણસ સિવાયનું એકેય પ્રાણી સ્વચ્છતા રાખતું હોય તો બતાવો. માણસો તો સ્વચ્છતા અભિયાનોય ચલાવે છે, કોઈ ભૂંડ કે બકરાને સ્વચ્છતા રાખતાં જોયાં? માણસોમાં કોઈ સ્વચ્છતા રાખતું ન હોય તો આપણે એમની સરખામણી ભૂંડ કે બકરા સાથે કરીએ છીએ. આમાં ને આમાં જાનવરો સાથે આપણા સંબંધો બગડ્યા. એકેય જાનવર જંગલમાં જઈને ગંદકી કરે છે? આપણું જ બગાડે છે ને?
અફકોર્સ, એક વાત બંને જાતિઓમાં મેળ પડે એવી છે,
પબ્લિક-ટોઇલેટો જાનવરોમાંય હોતાં નથી!
સિક્સર
દેશ માટે જાન આપી શકે, એવા જવાંમર્દોની
આજે જરૂર છે.
સોરી, દેશ માટે જાન આપી શકે એવા નહીં,
જાન લઈ શકે એવા મર્દોની જરૂરત છે.
